Odkrywamy majestatyczne drzewo Katalpa

Wśród uprawianych drzew w Polsce drzewa katalpy wyróżniają się swoim wspaniałym wyglądem, szczególnie zauważalne są ich duże, pojedyncze liście. Choć nasz kraj gości drzewa o większych liściach, takich jak kasztanowce, są one zbudowane inaczej, składające się z wielu listków. Podobne zarówno pod względem kształtu, jak i wielkości, liście katalpy rzadko spotykają swoje odpowiedniki w Polsce, jedynie w imponującej paulownii cesarskiej (Paulownia tomentosa) i azjatyckich topolach o dużych liściach: Populus lasiocarpa i P. wilsonii.

Pochodzenie Katalpy

Łacińska nazwa „Catalpa” odzwierciedla tę, którą Indianie Czirokezi nadali jednemu z północnoamerykańskich gatunków: „katawba” lub „kutuhlpa”. Warto zaznaczyć, że ta nazwa pochodzi od tego samego rdzennego źródła co popularny różanecznik katawbijski (Rhododendron catawbiense).Wcześni osadnicy europejscy, gdy mówili o katalpach, albo przyjmowali rdzenne nazwy, albo opisywali je opisowo jako „drzewo świecowe”, „indyjskie fasolę” lub „drzewo cygarowe”.

Różnorodność gatunków Katalp

Globalnie istnieje około 10 gatunków katalp, występujących w Ameryce Północnej, Azji i na Antylach (z wiecznie zielonymi liśćmi, nieodpowiednimi dla naszego klimatu). W Polsce dominują trzy gatunki: katalpa południowa (Catalpa bignonioides) i katalpa północna (C. speciosa), obydwa pochodzące z Ameryki Północnej, oraz katalpa żółta (C. ouatai) z Azji, czasami krzyżująca się z katalpą południową, dającą katalpę pośrednią (C. xembescens).

Historyczne wprowadzenie do uprawy

Katalpę południową wprowadzono najwcześniej do ogrodów europejskich, dotarła do nich w 1726 roku, przywieziona do Anglii przez Catesby’ego. Katalpę żółtą po raz pierwszy dostarczono do Holandii, wysłaną z Japonii w 1849 roku przez Carla von Siebolda. Informacje dotyczące wprowadzenia katalpy północnej są mniej jednoznaczne, być może dotarła do Europy dopiero w 1880 roku.

Charakterystyka drzew Katalpy

Wszystkie katalpy mają wyjątkowo podobne cechy, często prowadzące do pomyłek, chociaż nieistotnych ze względu na ich jednolite zastosowanie ogrodnicze. Te umiarkowanie wysokie drzewa (15-20 metrów) posiadają szerokie korony wsparte na nielicznych gałęziach, rosnących na pniach ozdobionych szarą korą. Ich gałęzie są grube, ale kruche, co utrudnia hodowlę dobrze ukształtowanych drzew ze względu na brak pąków szczytowych. Pod koniec sezonu wegetacyjnego końce gałęzi obumierają, promując rozgałęzianie wiosną, co komplikuje rozwój prostych pni.

Wspaniałe liście

Liście katalpy, jak już wspomniano, są niezwykle duże (20-30 cm długości), typowo jajowate lub sercowate. Rozwijają się późno wiosną i opadają jesienią, często skruszone przez pierwsze przymrozki, prezentując zielone, lekko żółtawe lub czerniałe odcienie. Wzdłuż ich żył można czasem dostrzec ciemnozielone lub brązowe plamki, zwane miodnikami pozakwiatowymi.

Błyszczące kwiaty

Kwiaty katalpy, zebrane w dużych, stożkowatych gronach, są rurkowate lub lejkowate, białe (żółtawe dla katalpy żółtej), ozdobione pięcioma frędzlowanymi łatkami, o kilku centymetrach zarówno długości, jak i średnicy. Choć katalpa północna wydaje największe kwiaty, są one nieliczne w każdym gronie, podczas gdy katalpa pośrednia może poszczycić się najbardziej obfitym kwitnieniem (aż do 300 kwiatów w gronie). Te bogate w nektar kwiaty wyewoluowały mechanizm zapobiegający samozapyleniu. Kiedy pręciki uwalniają pyłek, dwa łatkowate znamiona słupka pozostają ściśle zamknięte, przypominając złączone dłonie w modlitwie, otwierając się dopiero po opróżnieniu „własnego” pyłku.

Podsumowanie

Podsumowując, drzewa katalpy stanowią majestatyczne okazy w świecie uprawianych drzew, oferując nie tylko estetyczne piękno, ale także fascynujący wgląd w ewolucję botaniczną i wymianę kulturową. Ich wspaniałość, odporność i unikalne cechy czynią je cenionym dodatkiem do każdej przestrzeni krajobrazowej, symbolizując połączenie naturalnego cudu i historycznej intrygi. Czy to podziwiane ze względu na swoje imponujące rozmiary, zapierające dech w piersiach kwiaty, czy olbrzymie liście, katalpy wciąż fascynują zarówno arborystów, jak i entuzjastów, będąc żywymi dowodami na trwałe piękno świata roślinnego.

Warto przeczytać!

• Rajska ketmia syryjska – przewodnik ogrodnika po urokach hibiskusa syriacus
• Azalia – królowa kwiatów w Twoim ogrodzie
• Pospolity czworolist – bliższe spojrzenie na paris quadrifolia
• Alpejski urok: Sadzenie, pielęgnacja i uprawa fiolka alpejskiego w domu
• Najlepszy czas na sadzenie floksów – poradnik dla ogrodników